Provinciale staten- en waterschapsverkiezingen goed verlopen, uitvoerbaarheid voor gemeenten onder druk
Dankzij de grote inzet van gemeenten en de vele vrijwilligers zijn de provinciale staten- en waterschapsverkiezingen van afgelopen 15 maart goed verlopen. Op de verkiezingsdag hebben zich weinig tot geen incidenten voorgedaan en de opkomst was met respectievelijk 58,8 en 53,6% hoger dan voorgaande verkiezingen. Dat schrijft minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Hugo de Jonge in de evaluatie die hij aanbiedt aan de Tweede Kamer. Wel hebben deze verkiezingen een zeer grote druk gelegd op gemeenten. Met de vervroegde Tweede Kamerverkiezing van 22 november in aantocht zijn er verschillende maatregelen genomen om de druk op de gemeenten en vrijwilligers te verkleinen en het verkiezingsproces zo voorspoedig mogelijk te laten verlopen.
Hugo de Jonge: “De organisatie van een verkiezing is een enorme klus voor gemeenten. Ook bij de afgelopen verkiezingen hebben we dat gezien. Vele gemeenteambtenaren en vrijwilligers hebben zich, vaak ook tot diep in de nacht, ingezet. Ik ben iedereen heel dankbaar voor hun inzet. Zonder hen is het niet mogelijk om verkiezingen te organiseren. Met de Tweede Kamerverkiezing voor de deur, staan gemeenten wederom voor een belangrijke en omvangrijke taak. Ik hoop dat veel mensen zich bij de gemeente van hun keuze aanmelden om te helpen. Verkiezingen zijn de basis van een sterke democratie. Daarom is het van belang dat elke stem telt.”
Uitvoerbaarheid verkiezingsproces
Uit gesprekken met gemeenten tijdens en na de verkiezingen kwam naar voren dat deze verkiezingen lastiger uitvoerbaar waren dan voorgaande verkiezingen. Onder andere door de dubbele verkiezing, de grote stembiljetten en een hogere opkomst dan verwacht. Ook de nieuwe regels rond de telling en uitslagvaststelling zorgden voor extra impact: in veel gemeenten is tot diep in de nacht doorgeteld.
Tweede Kamerverkiezing
Inmiddels zijn de gemeenten alweer druk met de voorbereidingen voor de Tweede Kamerverkiezing van november. Op dit moment is het beeld dat dit goed verloopt en zijn er geen signalen dat er problemen zijn bij de organisatie van de verkiezing. BZK heeft samen met de Kiesraad, de Vereniging Nederlandse gemeenten (VNG), de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) gekeken welke mogelijkheden er zijn om gemeenten te ondersteunen bij de komende verkiezing.
Zo is in de instructies verduidelijkt hoe om te gaan met onverklaarde verschillen bij de telling. Na op woensdagavond één keer alle stemmen te hebben geteld, kunnen stembureaus stoppen met tellen. Bij eventuele telverschillen worden de stemmen van dat stembureau de volgende dag opnieuw geteld. Deze instructies moeten voorkomen dat de stembureaus tot diep in de nacht blijven tellen. Ook de Kiesraad is bezig met het vergemakkelijken van processen om de gemeenten te ondersteunen, bijvoorbeeld bij het gebruik van de ondersteunende software die gemeenten gebruiken het optellen van de stemmen (OSV2020). Daarnaast ondersteunt BZK gemeenten met een wervingscampagne bij het vinden van voldoende stembureauleden.
Verkiezingsagenda 2030
Bij de evaluatie van de Tweede Kamerverkiezing in 2021 heeft het ministerie van BZK samen met de Kiesraad, de VNG en de NVVB de Verkiezingsagenda 2030 opgesteld. In deze agenda staan voorstellen voor maatregelen voor het verder verbeteren van de robuustheid, toegankelijkheid en uitvoerbaarheid van het verkiezingsproces. De evaluatie van de provinciale staten- en waterschapsverkiezingen bevestigt opnieuw dat er blijvend aandacht nodig is voor de uitvoerbaarheid van het verkiezingsproces. Een van de vernieuwingen waaraan BZK werkt, is een kleiner en handzamer formaat stembiljet. Bij de Europees Parlementsverkiezing in juni 2024 zal daarmee voor het eerst, in enkele kleine gemeenten, geëxperimenteerd worden. Een kleiner formaat stembiljet is voor de kiezer beter hanteerbaar, en maakt voor de stembureauleden het telproces makkelijker.
