Sancties tegen Rusland: tussenstand van de Nederlandse naleving en handhaving
De Europese Unie (EU) heeft zware sancties tegen Rusland ingevoerd, vanwege de oorlog in Oekraïne. Nederland zet zich in om deze sancties tegen Rusland na te leven en te handhaven. Zo staat het er nu voor:
Waarom zijn er sancties tegen Rusland?
De EU stelt sancties in tegen Rusland, in reactie op de inval in Oekraïne. Het doel van de sancties: het Rusland zo moeilijk mogelijk maken om oorlog tegen Oekraïne te voeren. En druk op Rusland zetten om de agressie te stoppen. Met de sancties geeft de EU duidelijke signalen: we staan achter Oekraïne. En er zijn gevolgen voor wie betrokken is bij schendingen van mensenrechten en het internationaal recht. Nederland blijft binnen de EU op zoek naar manieren om met nieuwe sancties de druk op Rusland verder te verhogen.
Werken de sancties tegen Rusland?
De sancties tegen Rusland hebben effect. Dat blijkt op verschillende manieren:
- De exportbeperkingen van de EU zorgen ervoor dat Rusland minder middelen en technologie heeft om oorlog te voeren. Daardoor worden er Russische tekorten gerapporteerd op het slagveld.
- Door het bevriezen van tegoeden van onder andere de Russische Centrale Bank, heeft Rusland minder financiële reserves.
- Er zijn ook trends die laten zien dat de Russische economie achteruitgaat. Zo krijgt Rusland minder inkomsten uit de export (bijvoorbeeld van energie), Europese bedrijven vertrekken uit het land en buitenlandse investeringen in Rusland zijn historisch laag. De sancties dragen bij aan deze trends.
- Lees meer over de gevolgen van de sancties voor de Russische economie.
Tegengaan van sanctie-omzeiling
Hoe langer de sancties duren, hoe meer impact ze op Rusland hebben. Maar ook: hoe meer Rusland gaat zoeken naar mogelijkheden om de sancties te omzeilen. Daar treden Nederland en andere EU-landen streng tegen op. Het bewust en opzettelijk deelnemen van Nederlanders of Nederlandse bedrijven om de sancties te omzeilen is strafbaar.
De Douane is extra alert op nieuwe handelsstromen en controleert op het risico dat er ‘uitwijklanden’ worden gebruikt, om gesanctioneerde goederen via een omweg naar Rusland te exporteren. Omdat er zo veel sancties zijn, is een grotere inzet op het tegengaan van omzeiling nodig. Niet alleen in Nederland, maar ook in én met andere landen. Daarom zet Nederland in op grotere samenwerking tussen EU-landen om omzeiling tegen te gaan. Samen lukt dat beter.
Nederlandse stand van zaken sancties
Vorig jaar presenteerde het kabinet het eindrapport van de nationaal coördinator sanctienaleving aan de Tweede Kamer. Daarin stond hoe Nederland toezicht hield op de sancties, en ook waar verbeteringen nodig waren. In een Kamerbrief van 14 april 2023 deelt het kabinet wat nu de stand van zaken is. Nederland zet zich in voor:
- het moderniseren van het sanctiestelsel met nieuwe regels en afspraken. Dat gebeurt onder coördinatie van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
- deelnemen aan EU-werkgroepen. De werkgroepen in Brussel zijn bedoeld om samen met EU-landen effectiever de sancties na te leven en kennis uit te wisselen.
- uitwisselen van gegevens tussen overheidsorganisaties. Nederland heeft het Samenwerkingsplatform Sanctienaleving (SPS) ingesteld, dat regelmatig bijeenkomt. Dit zorgde bijvoorbeeld voor het versnellen van lopende opsporingsonderzoeken en het instellen van nieuwe onderzoeken.
- zelfmeldplicht voor gesanctioneerden. Als onderdeel van het zevende sanctiepakket tegen Rusland is er een zelfmeldplicht voor gesanctioneerde personen of organisaties. In Nederland zijn vijf meldpunten ingericht waar bezittingen kunnen worden gemeld. Tot nu toe zijn er 12 meldingen binnengekomen.
- gebruik van bevroren tegoeden voor wederopbouw van Oekraïne. De Europese Commissie denkt actief na – met steun van Nederland – over hoe bevroren Russische tegoeden gebruikt kunnen worden voor de wederopbouw van Oekraïne.
- meer capaciteit voor de Douane. Toezicht op sanctiemaatregelen vraagt veel inzet van de Douane. Daarom zijn er tot 2026 extra middelen toegevoegd aan de begroting van de Douane, om meer mensen te werven.
Bevroren tegoeden en bezittingen in Nederland
Op 2 april 2023 was dit de stand van zaken voor de naleving van de sancties:
| Categorie | Resultaat naleving |
|---|---|
| Bevroren financiële tegoeden | € 644,5 miljoen |
| Tegengehouden financiële transacties | € 863,4 miljoen |
| Vaartuigen | 2 (waarde totaal ongeveer € 1 miljoen) |
| Vliegtuigen | 5 (waarde € 70-80 miljoen per stuk) |
| Vracht | 1 (waarde ongeveer € 260.000) |
| Vastgoed | Het Kadaster heeft drie aantekeningen geplaatst bij kadastrale objecten van 1 gesanctioneerde |
Wat zijn bevroren tegoeden en bezittingen?
Als tegoeden (geld) worden bevroren, kan een getroffen persoon, organisatie of bedrijf het geld niet meer opnemen of overmaken. Als bezittingen zoals vliegtuigen of schepen worden bevroren, mogen die niet langer worden verkocht, verhandeld of als onderpand worden gebruikt. Bezittingen kunnen door Nederlandse instanties niet worden ingenomen of onteigend.