Grondwet

Grondrechten

In hoofdstuk 1 van de Grondwet staan de grondrechten. Dit zijn rechten die burgers de vrijheid geven om zonder bemoeienis van de overheid te leven. Ook bevat de Grondwet de rechten om deel te nemen aan de samenleving en de politiek. Voorbeelden van grondrechten zijn:

• vrijheid van meningsuiting;
• recht op privacy;
• kiesrecht;
• recht op gelijke behandeling.

Klassieke en sociale grondrechten

Er zijn 2 soorten grondrechten:

• Klassieke grondrechten: de burgerlijke en politieke rechten. Dit zijn onder andere het kiesrecht, vrijheid van meningsuiting, recht op privacy, godsdienstvrijheid en het discriminatieverbod.
• Sociale grondrechten: de economische, sociale en culturele rechten. Dit zijn onder andere het recht op huisvesting, sociale zekerheid, gezondheidszorg en onderwijs.

Sociale grondrechten zijn meestal niet afdwingbaar bij de rechter, maar klassieke grondrechten wel. Zo kan een burger een kort geding aanspannen als een gemeente zonder goede redenen een demonstratie wil verbieden.

Staatsinrichting

In de Grondwet staan regels voor de inrichting van de Nederlandse staat. Denk aan:

• De manier waarop we staatsinstellingen kiezen (zoals het parlement) of benoemen (zoals ministers, staatssecretarissen en rechters). En wat hun taken en bevoegdheden zijn.
• Hoe we wetten maken en hoe we de Grondwet kunnen wijzigen.
• Het bestuur van provincies en gemeenten.
• Het Koninklijk Huis.

Verhouding Grondwet en internationale verdragen

In Nederland beschermen we onze grondrechten met de Grondwet en met verdragen. Mensenrechtenverdragen bevatten een aantal fundamentele rechten en vrijheden die niet in de Grondwet staan. Bijvoorbeeld het recht op leven en het recht op een eerlijk proces. Op sommige van deze internationaal vastgelegde rechten kunnen burgers in Nederland direct beroep doen bij de rechter. Bekende verdragen:

• het Verdrag betreffende de Europese Unie;
• het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden.

Voor de Europese Unie (EU) bestaat een belangrijke bron van grondrechten: het EU-Handvest van de Grondrechten. Dit handvest geldt als het recht van de EU van toepassing is. Het bevat zowel klassieke als sociale grondrechten.

Kennis over Grondwet vergroten

ProDemos is het 'Huis voor democratie en rechtsstaat'. ProDemos vergroot de kennis over en deelname aan de democratie. ProDemos betrekt mensen bij thema’s als de Grondwet, de geschiedenis van de Nederlandse democratie, de rechtsstaat en mensenrechten.