Gemeentelijke herindeling

Herindelingsadviezen en zienswijzen van recente herindelingen

Alle herindelingsadviezen en zienswijzen vanaf 2018 staan op de publicatiepagina.

Initiatief gemeentelijke herindeling

Het uitgangspunt van het kabinet is dat herindelingen bij voorkeur van onderop tot stand komen. Dat betekent dat gemeenten zelf besluiten tot een herindeling. In bijzondere gevallen neemt de provincie de eerste stap. Bijvoorbeeld als dit door regionale ontwikkelingen nodig is. Of als de bestuurskracht van een gemeente zo verzwakt is dat de gemeente haar taken niet meer kan uitvoeren.

Dit staat in het Beleidskader gemeentelijke herindeling. Hierin staan de richtlijnen waaraan het kabinet voorstellen voor gemeentelijke en provinciale herindeling beoordeelt en toetst.

In de Wet algemene regels herindeling (Wet arhi) staan regels om te komen tot een gemeentelijke herindeling.

Toetsing gemeentelijke herindeling

Iedere gemeentelijke herindeling is uniek. Per geval is er een afweging nodig op basis van de lokale en regionale omstandigheden, ontwikkelingen en context. Het kabinet beoordeelt in ieder geval de volgende 4 punten:

• draagvlak;
• bestuurskracht;
• interne samenhang en nabijheid van bestuur;
• regionale samenhang;

In het jaar voorafgaand aan de herindeling worden herindelingsverkiezingen georganiseerd.

Lichte samenvoeging van gemeenten

Bij een ‘reguliere’ samenvoeging worden de betrokken gemeenten opgeheven en een nieuwe ingesteld. Bij een lichte samenvoeging wordt ten minste 1 gemeente niet opgeheven. Deze gemeente heeft dan niet te maken met de rechtsgevolgen van een opheffing van de gemeente. Er is bij lichte samenvoeging sprake van 2 aanvullende criteria.

• Er is overeenstemming tussen de gemeenten over toepassing van de variant ‘lichte samenvoeging’.
• Er zijn afspraken over de rechtspositie van het personeel.

In het jaar voorafgaand aan de herindeling worden herindelingsverkiezingen georganiseerd.

Inspraak inwoners

Een gemeentelijke herindeling is een ingrijpende verandering. Dat geldt niet alleen voor inwoners, maar ook voor bedrijven, instellingen en de bestuurlijke omgeving van gemeenten. Daarom moet het herindelingsadvies duidelijk maken wat deze partijen vinden  van de voorgenomen herindeling.  

Meestal organiseert de gemeente informatiebijeenkomsten en inspraakavonden voor belanghebbenden. Mede op basis daarvan stelt de gemeente of provincie een herindelingsontwerp op. Iedereen mag 8 weken lang reageren op dit herindelingsontwerp (een zienswijze indienen).

Onderzoek financiële gevolgen

Vaak laten gemeenten eerst de financiële gevolgen van een herindeling onderzoeken. Deze herindelingscan voor gemeenten geeft inzicht in:

• de financiële positie van de huidige gemeenten;
• de financiële levensvatbaarheid van de nieuwe gemeente.

Op verzoek van de gemeenten voert de betrokken provincie deze scan uit.