Wetten, verdragen en internationale afspraken export militaire- en dual-use (tweeërlei gebruik) goederen
De Nederlandse overheid baseert de nationale wetten en het nationale beleid voor exportcontrole op internationale afspraken. Deze afspraken worden gemaakt in de verschillende internationale samenwerkingsverbanden op dit gebied.
Internationale rol van Nederland
Nederland overlegt over bestaande regelgeving die geldt binnen de Europese Unie. Nederland maakt ook deel uit van internationale samenwerkingsverbanden op het gebied van exportcontrole, de zogeheten ‘exportcontroleregimes’. Daarnaast is Nederland ook partij bij verschillende verdragen, zoals het VN-wapenhandelsverdrag, het clustermunitieverdrag en het Non-proliferatieverdrag.
Wetten en regels voor strategische goederen
De belangrijkste wetten en regels die voor Nederland gelden als het gaat om strategische goederen en diensten zijn:
In EU-Verordening 2021/821 staan regels over exportcontrole van dual-use goederen. Die regels gelden in alle lidstaten van de Europese Unie. Zij hebben directe werking voor burgers en bedrijven die gevestigd zijn in de Europese Unie. Deze verordening wordt ook wel de dual-use verordening genoemd. In de eerste bijlage van deze verordening staat het complete overzicht van dual-use goederen waarvoor een vergunning nodig is.
De EU-Lidstaten hebben met elkaar afgesproken aan welke minimum verplichtingen elk nationaal exportcontrolesysteem moet voldoen. Deze afspraken staan in het EU Gemeenschappelijk Standpunt inzake wapenexportbeleid (2008/944/GBVB) van 8 december 2008. Kern is de toets aan de 8 criteria die in het Gemeenschappelijk Standpunt staan.
Het Besluit strategische goederen stelt extra nationale regels over de handel in zowel dual-use goederen als in militaire goederen. Het Bsg biedt op sommige punten een nadere uitwerking van de dual-use verordening. Bijvoorbeeld waar het gaat om de ad-hoc vergunningplicht.
Naast wetten over de daadwerkelijke uitvoer en doorvoer van militaire of dual-use goederen en de invoer, uitvoer en doorvoer van anti-foltergoederen, bestaan er ook regels over het verlenen van technisch advies of het regelen van de verkoop van strategische goederen.
In de Wet strategische diensten staat welke diensten wel en welke diensten niet geleverd mogen worden. Zijn militaire goederen bestemd voor een land onder een wapenembargo? Dan mogen EU-landen geen wapens aan dat land verkopen. Nederlandse bedrijven of burgers mogen volgens deze wet dan ook geen technisch advies geven.
De Uitvoeringsregeling strategische diensten is een inhoudelijke uitwerking van de Wet strategische diensten. In de uitvoeringsregeling staan onder andere bepalingen over partijen die tussenhandeldiensten leveren. Voor een aantal landen moeten zij extra handelingen verrichten. Deze landen worden genoemd in de uitvoeringsregeling.
In de Algemene Douanewet staan nationale algemene regels over het vervoer van goederen over de grens.
In de Wet op de economische delicten wordt onder andere de strafbaarheid geregeld van overtreding van wet- en regelgeving met betrekking tot export van strategische goederen. Ook noemt de wet de straffen en maatregelen die kunnen volgen op deze overtredingen.
In de Algemene douaneregeling wordt de strafbaarstelling geregeld van overtredingen van de anti-folterverordening. Het gaat om de invoer, de uitvoer en doorvoer van anti-foltergoederen.
De Uitvoeringswet verdrag chemische wapens voert de bepalingen uit het Chemisch Wapenverdrag in Nederland in. In de uitvoeringswet staat dat u strafbaar bent als u chemische wapens ontwikkelt, produceert, opslaat, overdraagt, bezit of gebruikt.
Internationale exportcontroleregimes strategische goederen
In internationale exportcontroleregimes maken de landen die lid zijn van die regimes afspraken over hoe zij omgaan met de import, export en doorvoer van bepaalde strategische goederen. De exportcontroleregimes stellen lijsten op met goederen die onder exportcontrole vallen. De verschillende lijsten worden geheel overgenomen in de bijlage van de EU dual-use verordening. Nederland implementeert besluiten die in de regimes genomen worden in nationale wet- en regelgeving. Dat kan ook door middel van EU-wetgeving. Nederland is lid van alle exportcontroleregimes:
De Australia Group (AG) richt zich op het tegengaan van de verspreiding van biologische en chemische wapens.
Het Missile Technology Control Regime (MTCR) richt zich op het tegengaan van de verspreiding van technologie voor overbrengingsmiddelen voor massavernietigingswapens, zoals ballistische raketten en onbemande vliegtuigen.
De Nuclear Suppliers Group (NSG) stelt richtlijnen op voor de handel in nucleaire goederen en technologie om te voorkomen dat deze bijdraagt aan de verspreiding van kernwapens.
Het Wassenaar Arrangement richt zich op de controle van militaire goederen en technologie en dual-use goederen met een militaire relevantie. Van dit forum zijn 42 landen lid, waaronder de VS, Rusland en op Cyprus na alle EU-lidstaten.
Nationaal gecontroleerde goederen
Sinds september 2023 vallen in Nederland geavanceerde productieapparatuur voor halfgeleiders onder de exportcontrole. Dit is vanwege nationale veiligheidsoverwegingen. Door oortschrijdend inzicht en technologische ontwikkelingen is de “Regeling voor geavanceerde productieapparatuur voor halfgeleiders”uitgebreid met een wijzigingsregeling die op 7 september 2024 in werking is getreden. Sinds die datum moet voor de uitvoer van aanvullende geavanceerde productieapparatuur een exportvergunning worden aangevraagd. Het gaat om een aantal heel specifieke technologieën voor de ontwikkeling en productie van geavanceerde halfgeleiders. Deze technologieën kunnen vanwege specifieke gebruiksmogelijkheden een cruciale bijdrage leveren aan bepaalde geavanceerde militaire toepassingen. Een ongecontroleerde uitvoer uit Nederland van die goederen en technologieën kan daarom risico’s opleveren voor de nationale veiligheid. De uiteindelijke keuze voor additionele exportcontrolemaatregelen is zorgvuldig en zo precies mogelijk gemaakt. Hiermee wordt onnodige verstoring van de waardeketens voorkomen en wordt rekening gehouden met het internationale gelijke speelveld.
Vanwege de impasse in het Wassenaar regime is het niet mogelijk gebleken om consensus te bereiken over goederen en technologieën die een bedreiging kunnen vormen voor de internationale veiligheid. Deze consensus is nodig om goederen in internationaal verband onder exportcontrole te kunnen brengen. Om deze impasse te doorbreken heeft Nederland op 1 december 2024 de “Regeling aanvullende controlemaatregelen op de Verordening producten voor tweeërlei gebruik” ingevoerd. Dit is vanwege nationale veiligheidsoverwegingen. De regeling heeft een tijdelijk karakter totdat consensus weer mogelijk is. De producten waarop deze regeling ziet betreft goederen en technologieën die afkomstig zijn uit de halfgeleider-, quantum- en additive manufacturing-industrie.
De goederen en technologie die met deze regeling onder exportcontrole zijn gebracht kunnen, vanwege hun specifieke gebruiksmogelijkheden, een cruciale bijdrage leveren aan bepaalde geavanceerde militaire toepassingen en hebben daarmee een significante impact op nationaal - en internationaal veiligheidsbeleid. Een ongecontroleerde uitvoer van de op de bijlage bij deze regeling vermelde goederen en technologieën heeft implicaties voor openbare veiligheidsbelangen, waaronder internationale vrede en stabiliteit. Naast voornoemde veiligheidszorgen wordt de invoer van nationale exportcontrole met betrekking tot deze goederen en technologieën noodzakelijk geacht vanwege het internationale karakter van de goederenstroom en de waardeketen en de positie van Nederland daarbinnen. Om de administratieve last voor bedrijven zo laag mogelijk te houden heeft Nederland een algemene uitvoervergunning, de NL900, ingevoerd waarmee de uitvoer naar bepaalde bestemmingen tot een minimum wordt beperkt. Naast Nederland hebben veel andere landen gelijksoortige controles ingevoerd vanwege dezelfde veiligheidszorgen.
Heeft u vragen? Bel de Centrale Dienst In- en Uitvoer (CDIU) op nummer 088 - 151 21 22.
